નમસ્તે મિત્રો આપ સૌ નું અમારા બ્લોગ learn.gujarati-english.com માં સ્વાગત છે. આજની આ “ગુજરાતી મૂળાક્ષર (Gujarati Alphabet or Letters with Hindi and English)” પોસ્ટ માં આપણે કક્કો કે મૂળાક્ષર વિષે વિષે માહિતી મેળવીશું. આજ હું તમને કે વાત ચોક્કસપણે કહી શકું કે બધા જ લોકો ને ઇંગલિશ મૂળાક્ષરો વિષે સંપૂર્ણ માહિતી હશે પણ ગુજરાતી ભાષામાં બહુ ઓછા લોકો ને આવડતો હશે.
અતયારે બધા જ ધોરણ માં ગુજરાતી ભાષા ફરજીયાત શીખવાડવા માં આવે છે. અને કોઈ પણ ભાષા શીખવા માટે તેના મૂળાક્ષર શીખવા પ્રથમ પગલું છે. જેમકે આપણે ઇંગલિશ માં પ્રથમ ABCD થી શરૂવાત કરીએ છીએ. આજ આપણે ગુજરાતી મૂળાક્ષર વિષે માહિતી મેળવશું અને તમને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો તમે નીચે કોમેન્ટ કરી અને અમને જરૂર નિઃસંકોચ પૂછી શકો છો.
ગુજરાતી મૂળાક્ષર હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષા સાથે (Gujarati Alphabet or Letters With Hindi and English)
કોઈ પણ ભાષા શીખવા માટે તમારે તે ભાષા ના મૂળાક્ષર ની માહિતી મેળવવી ખુબ જ જરૂરી છે. સૌ પ્રથમ તમે ગુજરાતી કક્કો કે મૂળાક્ષર શીખશો, તો જ તમને ભાષા માં વધુ ખબર પડશે અને તમે ગુજરાતી ભાષા શીખી શકશો. ગુજરાતી કક્કો કે મૂળાક્ષર મુખ્યત્વે બે વિભાગ માં વહેંચવામાં આવ્યા છે, જેમાં પ્રથમ ગુજરાતી સ્વર અને પછી વ્યંજન હોય છે.
કદાચ તમને ખબર હશે કે કોઈ પણ ભાષા માં સ્વર અને વ્યંજન એક અવાજ છે તે અક્ષરો નથી. સ્વર એ મોટા અવાજો છે જે દરેક ઉચ્ચારના કેન્દ્રક બનાવે છે, અને વ્યંજન તેમને અલગ કરે છે. અ, આ, ઇ, ઈ વગેરે જેવા અક્ષરોનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે વ્યંજન જોડણી કરવા માટે થાય છે. અ અને ઓ અક્ષરો મુખ્યત્વે સ્વર જોડણી માટે વધુ વપરાય છે, અને ઇ, ઈ, એ જેવા અક્ષરોની જોડણી સ્વર અને વ્યંજન બંનેનું પ્રતિનિધિત્વ કરતી જોડણી તરીકે વપરાય છે.
ગુજરાતી મૂળાક્ષરો માં સ્વર સૂચિ (Vowels List in Gujarati Alphabet)
સ્વર, માનવીય ભાષા માં, આનું ઉચ્ચારણ કરતા અવાજ જેમાં ફેફસાંમાંથી હવાના પ્રવાહ મોંમાં પસાર થાય છે, જે એક પડઘો પડે તેવી રીતે કાર્ય કરે છે. જેમાં ઓછામાં ઓછા અવરોધ અને ઘર્ષણ વિના ઉત્પન્ન થાય છે, સ્વરનો અવાજ આવા કંપન વિના ઉચ્ચારણ થઇ શકે છે. આર્ટિક્યુલેટરી ફોનેટિક્સના દૃષ્ટિકોણથી, સ્વરને જીભ અને હોઠની સ્થિતિ અનુસાર વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે, અને કેટલીકવાર નાક દ્વારા હવા મુક્ત થાય છે કે નહીં તે અનુસાર પણ વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.
| No | ગુજરાતી સ્વર | Vowels In Hindi | English Pronunciation |
| 1 | અ (અવતાર) | अ | a |
| 2 | આ (આકાશ) | आ | a/aa |
| 3 | ઇ (ઇટ) | इ | i |
| 4 | ઈ (ઈંડુ) | ई | i |
| 5 | ઉ (ઉંદર) | उ | u |
| 6 | ઊ (ઊંટ) | ऊ | u |
| 7 | ઋ (ઋષિ) | ऋ | ru |
| 8 | એ (એકમ) | ए | ae |
| 9 | ઐ (ઐરાવત) | ऐ | ai |
| 10 | ઓ (ઑગસ્ટ) | ओ | o |
| 11 | ઔ (ઔરત) | औ | au |
| 12 | અં (અંબાર) | अं | am |
| 13 | અઃ | अः | aha |
ઉચ્ચ સ્વર જેમકે મદદનીશ જેવા શબ્દ ઉચ્ચારણ કરતા મોંની ઉપ્પર તરફ જીભ વડે ઉચ્ચારવામાં આવે છે. જયારે નીચા સ્વર જેમ કે પિતા બોલતા જીભ સાથે ઉત્પન્ન થાય છે જે ઉચ્ચારણ માં નીચું હોય છે અને મોં ઉચ્ચારણ કરતા કરતાં થોડું પહોળું થાય છે. અને મધ્ય સ્વરો ના ઉચ્ચારણ કરતા મોં ની ઉપ્પર અને નીચી સપાટી વચ્ચે જીભની સ્થિતિ હોય છે.
મધ્યમ અને નીચા સ્વરને પણ આગળ થી પાછળ પરિમાણ અનુસાર વર્ગીકૃત કરવામાં આવેલા છે. જયારે આગળનો સ્વર ઉચ્ચારવામાં આવે ત્યારે જીભના ઉચ્ચ ભાગને મોંમાં આગળ ધકેલી દેવામાં આવે છે અને કંઈક કંપન વાળા હોય છે. જયારે પાછળના સ્વર ઉછરતા જીભના પાછલા ભાગ સાથે ધ્વનિ ઉત્પન્ન થાય છે.
ગુજરાતી મૂળાક્ષરો માં વ્યંજન (Consonants List in Gujarati Alphabets)
મૂળાક્ષર (Gujarati Letters) માં વ્યંજન એ ખુબ મહત્વ નું પાસું છે. સરળ ભાષા માં કહીયે તો વ્યંજન મુખ્યત્વે સ્વર સાથે જોડાઈને બનેલા હોય છે. જેમકે સામાન્ય રીતે ક વ્યંજન ની સંધિ છુટ્ટી પાડીયે તો તેમાં ક્+અ બંને જોડાયેલા હોય તેવું તમને લાગશે, જો તમે ક વ્યંજન નું ઉચ્ચારણ કરશો ત્યારે અંત માં તમને અ આવતો હોય તેવો પ્રતીતિ થશે.
અહીં તમને ગુજરાતી ભાષા માં બધા સ્વર નું એક લિસ્ટ આપેલું છે જે હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષાના ઉચ્ચારણ સાથે છે. આથી તમને ત્રણ ભાષા ના ઉચ્ચારણ ની માહિતી મળશે. તમે ગુજરાતી મૂળાક્ષર ના વ્યંજન ની સાંઠી છુટ્ટી પાડશો તો તમને બધા માં એક સ્વર છુપાયેલો જરૂર જોવા મળશે.
| No | ગુજરાતી વ્યંજન | Consonants In Hindi | English Pronunciation |
| 1 | ક (કમળ) | क | ka |
| 2 | ખ (ખટારો) | ख | kha |
| 3 | ગ (ગુલાબ) | ग | ga |
| 4 | ઘ (ઘર) | घ | gha |
| 5 | ચ (ચકલી) | च | cha |
| 6 | છ (છત્રી) | छ | chha |
| 7 | જ (જમરૂખ) | ज | ja |
| 8 | ઝ (ઝરણું) | झ | jha |
| 9 | ટ (ટમેટું) | ट | ta |
| 10 | ઠ (ઠળિયો) | ठ | tha |
| 11 | ડ (ડમરુ) | ड | da |
| 12 | ઢ (ઢગલો) | ढ | dha |
| 13 | ણ (બાણ) | ण | ana |
| 14 | ત (તલવાર) | त | ta |
| 15 | થ (થડ) | थ | tha |
| 16 | દ (દર) | द | da |
| 17 | ધ (ધજા) | ध | dha |
| 18 | ન (નગારું) | न | n |
| 19 | પ (પલંગ) | प | pa |
| 20 | ફ (ફાનસ) | फ | fa |
| 21 | બ (બસ) | ब | ba |
| 22 | ભ (ભમરો) | भ | bha |
| 23 | મ (મકાન) | म | ma |
| 24 | ય (યજ્ઞ) | य | ya |
| 25 | ર (રથ) | र | ra |
| 26 | લ (લસણ) | ल | la |
| 27 | વ (વટાણા) | व | va |
| 28 | શ (શરબત) | श | sha |
| 29 | સ (સફરજન) | स | sa |
| 30 | ષ (ષટ્કોણ) | ष | sha |
| 31 | હ (હરણ) | ह | ha |
| 32 | ળ (હળ) | अल | ala |
| 33 | ક્ષ (ક્ષતિ) | क्ष | ksha |
| 34 | જ્ઞ (જ્ઞાતિ) | ग्न | gna |
ગુજરાતી ભાષા સ્વર અને વ્યંજનના વિવિધ સંયોજનો દ્વારા બનાવવામાં આવી છે. આપણી લેખિત ભાષામાં આપણે મૂળાક્ષરોના અક્ષરોનો સંદર્ભ આપીએ છીએ કે તેઓ કયા પ્રકારનો અવાજ રજૂ કરે છે તેના આધારે વ્યંજન અથવા સ્વર અક્ષરોનું વર્ગીકરણ થાય છે. સ્વર નો અવાજ હવાને મુક્તપણે પ્રવાહિત કરવા દે છે, જેનાથી નોંધપાત્ર રીતે અવાજ બહાર આવે છે, જ્યારે વ્યંજનના અવાજો હવાના પ્રવાહને મર્યાદિત કરીને ઉત્પન્ન થાય છે.
સ્વર અવાજ સામાન્ય રીતે અવાજની ગુણવત્તાના આધારે બે મુખ્ય કેટેગરીમાં વિભાજિત થાય છે, એ તમે આગળ જોયું. આ સ્વર સિવાય ના બાકીના બધા ગુજરાતી મૂળાક્ષર વ્યંજન તરીકે ઓળખાય છે. હવે ગુજરાતી ભાષાના બધા અક્ષરો માં ઓછામાં ઓછો એક સ્વર ફરજીયાત હોય છે. સ્વર સાથે અડધો અક્ષર મળીને એક અક્ષર બનતા હોવાથી તેને વ્યંજન કહેવામાં આવે છે, જયારે સ્વર સંપૂર્ણ એક અક્ષર છે.
જ્યારે કોઈ રીતે હવાના પ્રવાહને પ્રતિબંધિત કરવામાં આવે છે ત્યારે વ્યંજનના અવાજો ઉત્પન્ન થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે જોઈએ તો, વ્યંજન નું ઉચ્ચારણ કરતા જીભની સ્થિતિમાં પરિવર્તન થાય છે પરિણામે મો વધુ પહોળું થતું નથી. આનો અર્થ એ છે કે નીચેનું જડબુ નોંધપાત્ર રીતે નીચે આવતું નથી, જે સ્વરના અવાજોથી થતા મોં ની સ્થિતિ થી અલગ છે. અક્ષરો જે સામાન્ય રીતે વ્યંજન ધ્વનિને રજૂ કરે છે, તે જોઈએ તો ક, ખ, ગ, જ, સ, ર વગેરે છે.
Gujarati Alphabets (ગુજરાતી મૂળાક્ષર વિષે ઉપીયોગી માહિતી)
ગુજરાતી ભાષામાં કુલ 50 મૂળાક્ષરો છે, જે 16 સ્વર અને 34 વ્યંજન ના વિવિધ સંયોજનો દ્વારા બનાવવામાં આવે છે. આપણે કોઈ પણ લેખિત ભાષામાં મૂળાક્ષરોના અક્ષરોને વ્યંજન અથવા સ્વર અક્ષરો તરીકે ઓળખીએ છીએ તેના આધારે ખબર પડે છે કે તેઓ કયા પ્રકારના ધ્વનિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
સામાન્ય ફરક ની વાત કરીયે તો સ્વર ધ્વનિ હવાને મુક્તપણે વહેવા દે છે, જેના કારણે હવા નોંધપાત્ર રીતે નીચે આવે છે, જ્યારે વ્યંજન અવાજો હવાના પ્રવાહને પ્રતિબંધિત કરીને ઉત્પન્ન થાય છે. અંગ્રજી ભાષાની વાત કરીએ તો ધ્વનિને સામાન્ય રીતે અવાજની ગુણવત્તાના આધારે બે મુખ્ય શ્રેણીઓમાં વિભાજિત થાય છે.
ટૂંકા સ્વર અવાજો, અવાજની ટૂંકી અવધિને કારણે. અવાજ વિકૃત થયા વિના પકડી શકાતો નથી. લાંબા સ્વર અવાજો, તેમના ઉચ્ચારની લંબાઈને કારણે. આ ઘણીવાર તેમના અવાજને વિકૃત કર્યા વિના પકડી શકાય છે. મૂળાક્ષરોના અક્ષરો જેને આપણે સામાન્ય રીતે સ્વર અક્ષરો તરીકે જોડીએ છીએ છે, જેને આપણે અ, આ અને બીજા ઘણા સ્વર તરીકે ઓળખીયે છીએ.
અક્ષરને કેટલીકવાર માનદ સ્વર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે કારણ કે તેનો ઉપયોગ અન્ય સ્વર અક્ષરોમાંથી એકને શબ્દોમાં બદલવા માટે થાય છે. ભાષાના તમામ શબ્દોમાં ઓછામાં ઓછો એક સ્વર હોય છે તેથી લેખિત સંસ્કરણમાં ઓછામાં ઓછો એક સ્વર અક્ષર હોવો જોઈએ.
વ્યંજન થી અવાજો ઉત્પાદિત થાય છે, જ્યારે હવાના પ્રવાહને અમુક રીતે પ્રતિબંધિત કરવામાં આવે છે, ઉદાહરણ તરીકે, જીભની સ્થિતિમાં ફેરફારને પરિણામે મોં પહોળું થતું નથી. આનો અર્થ એ છે કે જડબામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થતો નથી, જે સ્વર અવાજોથી અલગ છે. મૂળાક્ષરોના અક્ષરો જે સામાન્ય રીતે વ્યંજન ધ્વનિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જેમ કે ક, ખ, ગ, ઘ અને બીજા અન્ય ઘણા વ્યંજન ગુજરાતી ભષામાં મોજુદ છે, જે તમે ઉપર જોયા.
આ સિવાય અંગ્રેજી ભાષામાં 26 મૂળાક્ષરોમાં 5 સ્વર અને 21 વ્યંજન નો સમાવેશ થાય છે, જે ગુજરાતી અને હિન્દી ભાષા કરતા ઓછા છે. મૂળાક્ષરોના અક્ષરો જેને આપણે સામાન્ય રીતે સ્વર અક્ષરો તરીકે જોડીએ છીએ તે છે, A, E, I, O અને U છે. જયારે Y અક્ષરને કેટલીકવાર માનદ સ્વર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, કારણ કે તેનો ઉપયોગ અન્ય સ્વર અક્ષરોમાંથી એકને શબ્દોમાં બદલવા માટે થાય છે, જેમ કે ફ્લાય અથવા માય.
વ્યંજન અવાજો બનાવવામાં આવે છે. જ્યારે હવાના પ્રવાહને અમુક રીતે પ્રતિબંધિત કરવામાં આવે છે. મૂળાક્ષરોના અક્ષરો જે સામાન્ય રીતે વ્યંજન ધ્વનિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, તે b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, w, x , y અને z છે.
ગુજરાતી મૂળાક્ષર PDF (Gujarati Alphabets With Pictures PDF)
જો તમારે આ માહિત ઓફલાઈન તમારા ફોન કે કોમ્પ્યુટરમાં સેવ કરવી છે, તો તમે PDF ફાઈલના માધ્યમ થી આ માહિતી સ્ટોર કે અન્ય લોકો ને શેર કરી શકો છો. તમારી સિક્યોરિટી અને પ્રાઇવસી અમારા માટે હંમેશા થી મહત્વપૂર્ણ રહી છે, માટે અમે Google Drive જેવી સિક્યોર ડેટા સ્ટોરેજ નો હંમેશા ઉપીયોગ કરીયે છીએ. નીચે આપેલી લિંક દ્વારા તમે PDF આસાની થી ડાઉનલોડ કરી શકો છો.
PDF ફાઈલ કેવી રીતે ડાઉનલોડ કરવી?
- ઉપર આપેલા બટન પર ક્લિક કરો.
- તમારી સામે નવું પેજ ખુલશે.
- ત્યાં તમને ગુજરાતી વ્યાકરણથી જોડાયેલ ઘણી PDF જોવા મળશે.
- એમાં થી ગુજરાતી કક્કા ની લિંક પર ક્લિક કરો.
- હવે તમે Google Drive પર પહોંચશો.
- ત્યાં તમને PDF ફાઈલ નું પ્રિવ્યુ અને જમણી બાજુ ઉપર Download બટન દેખાશે, ત્યાં ક્લિક કરો.
- થોડી સેકંડોમાં PDF ફાઈલ તમારા ફોન કે કોમ્યુટરમાં સેવ થઇ જશે.
વારંવાર પુછાતા પ્રશ્નો (FAQ)
ગુજરાતી મૂળાક્ષર માં કેટલા સ્વર છે?
આપણી પ્રાદેશિક ભાષામાં કુલ 16 સ્વર છે.
ગુજરાતી મૂળાક્ષર માં કેટલા વ્યંજન છે?
આપણી પ્રાદેશિક ભાષામાં કુલ 34 વ્યંજન છે. જેની મદદ થી તમે શબ્દો બનાવો છો.
અસ્વીકરણ (Disclaimer)
અહીં આમારી ટીમ દ્વારા ટાઈપિંગ કરવામાં કોઈ ભૂલ થઇ શકી હોઈ છે. આ બદલ અમે માફી માંગીએ છીએ અને આવી કોઈ પણ ભૂલ જણાય તો નીચે કોમેન્ટ કરવા વિનંતી, જેથી અમે સુધારો કરી શકીએ. અહીં મુલાકાત લેવા બદલ આભાર.
સારાંશ (Summary)
આશા રાખું છું તમને “ગુજરાતી મૂળાક્ષર (Gujarati Alphabets or Gujarati Letters)” પોસ્ટમાં તમારા પ્રશ્ન નો સચોટ જવાબ મળી ગયો હશે. આવીજ ભણતર રિલેટેડ અવનવી માહિતી માટે અમારા બ્લોગની મુલાકાત લેતા રહો અને અમને Facebook, Instagram, Twitter and Sharechat પર ફોલો કરવાનું ના ભૂલશો.